അഭി ന ജാവോ ഛോഡ് കർ കേ ​ദി​ൽ അ​ഭി ഭ​ര ന​ഹി

‘സു​ഹാ​നി രാ​ത് ഢൽ ചു​ക്കി

നാ ​ജാ​നേ തും ​ക​ബ് ആ​ഓ​ഗേ...’

റ​ഫി പാ​ടു​ക​യാ​ണ്. ഇ​ന്നും കാ​ലം മൂ​ളി ന​ട​ക്കു​ന്ന ഒ​രീ​ണ​മാ​ണ് മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി​യു​ടേ​ത്. ഫീ​ക്കോ എ​ന്ന ബാ​ല​നി​ൽ​നി​ന്ന് ഇ​ന്ത്യ​ൻ സം​ഗീ​ത​ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി​യു​ടെ യാ​ത്ര​യി​ൽ ഒ​രി​ക്ക​ൽ​പോ​ലും കാ​ലി​ട​റി​യി​ല്ല. 40 കൊ​ല്ല​ത്തി​ല്‍ ഏ​താ​ണ്ട് അ​ഞ്ച് കൊ​ല്ല​ത്തെ ഇ​ട​വേ​ള​യൊ​ഴി​ച്ചാ​ൽ ഇ​ന്ത്യ​യി​ല്‍ റ​ഫി യു​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു. പ​ക​രം വെ​ക്കാ​നി​ല്ലാ​ത്ത സ്വ​ര​മാ​ധു​ര്യം. 26,000 ഗാ​ന​ങ്ങ​ളോ​ളം റ​ഫി പാ​ടി​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നാ​ണ് പ​റ​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്. പ​ക്ഷേ, ഇ​തി​ല്‍ ഗ​വേ​ഷ​ക​ർ ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​ത് ആ​കെ 7405 പാ​ട്ടു​ക​ളാ​ണ്. ഒ​രി​ക്ക​ല്‍ സൈ​ഗാ​ളി​ന്റെ സം​ഗീ​ത ക​ച്ചേ​രി കേ​ള്‍ക്കാ​ന്‍ റ​ഫി പോ​യി​രു​ന്നു. എ​ന്നാ​ൽ, വൈ​ദ്യു​തി ത​ക​രാ​ർ കാ​ര​ണം പ​രി​പാ​ടി അ​വ​ത​രി​പ്പി​ക്കാ​ന്‍ സൈ​ഗാ​ള്‍ ത​യാ​റാ​യി​ല്ല. അ​ക്ഷ​മ​രാ​യ ആ​സ്വാ​ദ​ക​ർ​ക്കാ​യി റ​ഫി സൈ​ഗാ​ളി​ന്റെ ഒ​രു പാ​ട്ട് പാ​ടി. അ​താ​ണ് മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി​യു​ടെ ആ​ദ്യ​ത്തെ പൊ​തു സം​ഗീ​ത​പ​രി​പാ​ടി.

‘ഗു​ലാ​ബി ആ​ം​ഖേം ജോ ​തേ​രി ദേ​ഖി’ എ​ന്ന ഗാ​ന​ത്തി​ലെ എ​ന​ർ​ജ​റ്റി​ക് റ​ഫി, ഈ​റ​ന്‍ ക​ണ്ണു​ക​ളോ​ടെ ‘ഓ ​ദു​നി​യാ കേ ​ര​ഖ് വാ​ലേ’ പാ​ടി​യ റ​ഫി, ഗി​റ്റാ​ർ വാ​യി​ച്ച് ‘ബാ​ർ ബാ​ർ ദേ​ഖോ’ പാ​ടി പ്രേ​ക്ഷ​ക​രെ കൈ​യി​ലെ​ടു​ത്ത റ​ഫി, ‘ലിഖേ ജോ ഖത് തുഛെ’ എ​ന്ന ഗാ​ന​ത്തി​ലെ പ്ര​ണ​യി​താ​വാ​യ റ​ഫി, ‘യാ​ദ് നാ ​ജാ യേ ​ബീ​ത്തേ ദി​നോം കി’ ​ഗാ​ന​ത്തി​ൽ പ്ര​ണ​യ​നൈ​രാ​ശ്യ​ത്തി​ൽ പാ​ടു​ന്ന റ​ഫി... ക​ഥാ​പാ​ത്രം ഏ​താ​യാ​ലും അ​വ​രി​ലേ​ക്ക് എ​ളു​പ്പം ഇ​ഴു​കി​ച്ചേ​രാ​ൻ റ​ഫി​ക്ക് സാ​ധി​ച്ചി​രു​ന്നു.

റ​ഫി​യു​ടെ ഓ​രോ ഗാ​ന​ത്തി​നു പി​ന്നി​ലും ഓ​രോ ക​ഥ​യു​ണ്ട്. അ​ത് അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വ്യ​ക്തി​ജീ​വി​ത​വു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട​താ​കാം, അ​ല്ലെ​ങ്കി​ൽ ചി​ത്രീ​ക​ര​ണ സ​മ​യ​ത്ത് ന​ട​ന്ന സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളാ​കാം. മ​ഹാ​ത്മാ​ഗാ​ന്ധി വ​ധ​ത്തി​ന് ശേ​ഷം ഒ​റ്റ​രാ​ത്രി​കൊ​ണ്ട് രൂ​പ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ ‘സു​നോ സു​നോ എ ​ദു​നി​യാ വാ​ലോ’ എ​ന്ന ഗാ​നം ദേ​ശീ​യ​ത​യും ഗാ​ന്ധി​ജി​യോ​ടു​ള്ള സ്‌​നേ​ഹ​വും നി​റ​ഞ്ഞ​താ​യി​രു​ന്നു. ഈ ​പാ​ട്ട് പാ​ടു​ന്ന​തി​നാ​യി ജ​വ​ഹ​ര്‍ലാ​ല്‍ നെ​ഹ്‌​റു റ​ഫി​യെ ത​ന്റെ വ​സ​തി​യി​ലേ​ക്ക് ക്ഷ​ണി​ക്കു​ക​യും സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​ന്റെ ഒ​ന്നാം വാ​ര്‍ഷി​ക​ത്തി​ല്‍ വെ​ള്ളി​മെ​ഡ​ല്‍ സ​മ്മാ​നി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു.

ചൗധ് വി കാ ചാന്ദ് ഹോ യാ ആഫ്താബ് ഹോ

ബോം​ബേ ര​വി സം​ഗീ​തം ന​ൽ​കി, ഷ​ക്കീ​ൽ ബ​ദാ​യു​നി എ​ഴു​തി​യ ‘ചൗധ് വി കാ ചാന്ദ് ഹോ’ ​ചി​ത്ര​ത്തി​ലെ ‘ചൗധ് വി കാ ചാന്ദ് ഹോ ​യാ ആ​ഫ്താ​ബ് ഹോ...’ ​എ​ന്ന ടൈ​റ്റി​ൽ ഗാ​ന​ത്തി​ന് റ​ഫി​യു​ടെ മാ​ന്ത്രി​ക ശ​ബ്ദം ചേ​ർ​ന്നു. ഒ​രു സൗ​ന്ദ​ര്യ വ​ർ​ണ​ന വേ​ണ​മെ​ന്ന് മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു സം​വി​ധാ​യ​ക​ൻ മു​ഹ​മ്മ​ദ് സാ​ദി​ഖ് ആ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ട​ത്. ബോം​ബെ ര​വി വീ​ട്ടി​ലേ​ക്ക് മ​ട​ങ്ങു​മ്പോ​ഴാ​ണ് സി​നി​മ​യു​ടെ പേ​ര് ഗാ​ന​ത്തി​ൽ ഉ​ൾ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യാ​ൽ ന​ന്നാ​വു​മെ​ന്ന് ചി​ന്തി​ക്കു​ന്ന​ത്. അ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ് ‘ചൗധ് വി കാ ചാന്ദ്’ എ​ന്ന വ​രി​യി​ൽ തു​ട​ങ്ങു​ന്ന ഒ​രു ഗാ​നം ചി​ട്ട​പ്പെ​ടു​ത്താ​ൻ അ​ദ്ദേ​ഹം തീ​രു​മാ​നി​ക്കു​ന്ന​ത്. വീ​ട്ടി​ലെ​ത്തി​യ ഉ​ട​ൻ ആ​ദ്യ വ​രി​ക്ക് ഈ​ണം ന​ൽ​കി. ഷ​ക്കീ​ൽ ബ​ദാ​യു​നി വ​ന്ന​പ്പോ​ൾ ര​വി ഹാ​ർ​മോ​ണി​യം വാ​യി​ച്ച് ‘ചൗധ് വി കാ ചാന്ദ്’ ​എ​ന്ന് പാ​ടി. നി​മി​ഷ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക​കം ഷ​ക്കീ​ൽ ബ​ദാ​യു​നി യാ ​ആ​ഫ്താ​ബ് ഹോ ​എ​ന്ന വ​രി കൂ​ട്ടി​ച്ചേ​ർ​ത്തു. ര​വി ഉ​ട​ൻ​ത​ന്നെ ആ ​വ​രി​ക്ക് ഈ​ണം ന​ൽ​കി പാ​ടി. അ​ടു​ത്ത നി​മി​ഷം ഷ​ക്കീ​ൽ ‘ജോ ​ഭി ഹോ ​തും ഖു​ദാ കി ​ക​സം ലാ ​ജ​വാ​ബ് ഹോ’ ​എ​ന്ന് പാ​ടി. അ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ്‘ ചൗധ് വി കാ ചാന്ദ്’ എ​ന്ന ഗാ​നം ഉ​ണ്ടാ​വു​ന്ന​ത്.

ല​ത​യു​മാ​യു​ള്ള പി​ണ​ക്കം

‘ഝി​ൽ​മി​ൽ സി​താ​രോം കാ ​ആം​ഗ​ൻ ഹോ​ഗാ

റി​മ്ജിം ബ​റ​സ്താ സാ​വ​ൻ ഹോ​ഗാ...’

ജീ​വി​ത​ത്തി​ൽ ഒ​രി​ക്ക​ലേ റ​ഫി ഒ​രാ​ളോ​ട് പി​ണ​ങ്ങി​യി​ട്ടു​ള്ളൂ. അ​ത് ല​താ മ​ങ്കേ​ഷ്ക​റോ​ടാ​യി​രു​ന്നു. റോ​യ​ൽ​റ്റി​യു​ടെ പേ​രി​ലു​ള്ള ആ ​പി​ണ​ക്കം അ​ൽ​പം നീ​ണ്ടു​നി​ന്നു. ‘മാ​യ’ എ​ന്ന സി​നി​മ​യു​ടെ റെ​ക്കോ​ഡി​ങ് വേ​ള​യി​ല്‍ അ​വ​ര്‍ ത​മ്മി​ല്‍ ക​ല​ഹി​ച്ചു. ഇ​നി​യൊ​രി​ക്ക​ലും റ​ഫി​ക്കൊ​പ്പം പാ​ടി​ല്ലെ​ന്ന് ല​ത പ​ര​സ്യ പ്ര​ഖ്യാ​പ​നം ന​ട​ത്തി. എ​ന്നാ​ല്‍, ല​ത എ​ന്ന മി​ക​ച്ച ഗാ​യി​ക​ക്കൊ​പ്പം തു​ട​ര്‍ന്നും പാ​ടു​ന്ന​തി​ല്‍ മ​ടി​യി​ല്ലെ​ന്നും അ​വ​രു​ടെ ചി​ല നി​ല​പാ​ടു​ക​ളോ​ട് മാ​ത്ര​മാ​ണ് എ​തി​ര്‍പ്പെ​ന്നു​മാ​യി​രു​ന്നു റ​ഫി പ​റ​ഞ്ഞ​ത്. ആ​റ് വ​ര്‍ഷ​ത്തോ​ളം അ​വ​ർ ഇ​രു​വ​രും ഒ​രു​മി​ച്ച് പാ​ടി​യി​ല്ല. ഏ​റ്റ​വും കൂ​ടു​ത​ൽ യു​ഗ്മ ഗാ​ന​ങ്ങ​ൾ ല​താ മ​ങ്കേ​ഷ്ക​റോ​ടൊ​പ്പം പാ​ടി​യ റെ​ക്കോ​ഡ് മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി​യു​ടെ പേ​രി​ലാ​ണ്. ഈ ​ര​ണ്ടു പേ​ർ​ക്കും ഒ​രേ ഗാ​ന​ത്തി​ന്റെ വ്യ​ത്യ​സ്ത പ​തി​പ്പു​ക​ൾ പാ​ടാ​ൻ അ​വ​സ​രം ല​ഭി​ച്ച ചി​ല അ​പൂ​ർ​വ ഗാ​ന​ങ്ങ​ളു​മു​ണ്ട്!

1961ലെ ‘​ജബ് പ്യാർ കിസീ സേ ഹോതാ ഹേ’ ​എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​ലെ ‘ജി​യ ഓ ​ജി​യ ഓ ​ജി​യ കു​ച്ച് ബോ​ൽ ദോ...’ ​എ​ന്ന ടൈ​റ്റി​ൽ ഗാ​ന​ത്തി​ന്റെ ര​ണ്ട് പ​തി​പ്പു​ക​ളും വേ​ഗ​ത്തി​ലു​ള്ള​താ​ണെ​ങ്കി​ലും, ഒ​രു പ​തി​പ്പ് സ​ന്തോ​ഷ​വും മ​റ്റേ​ത് ദുഃ​ഖ​വും പ​ക​രു​ന്നു.1965ൽ ​ഇ​റ​ങ്ങി​യ ‘ഭി​ഗീ രാ​ത്’ എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​ലെ ‘ദി​ൽ ജോ ​നാ കെ​ഹ് സ​കാ... വോഹി റാസ് എ ദിൽ... കെ​ഹ്നേ കി ​രാ​ത് ആ​യി...’ എ​ന്ന ഗാ​ന​ത്തി​ൽ റ​ഫി വേ​ദ​നി​ച്ച് പാ​ടു​മ്പോ​ൾ മ​റു​വ​ശ​ത്ത് ല​താ​ജി പ്ര​ണ​യ​മൊ​രു​ക്കു​ന്നു. 1969ലെ ​യക്കീൻ എ​ന്ന സി​നി​മ​യി​ലെ ‘ഗ​ർ തും ​ഭൂ​ലാ ന ​ദോ​ഗെ...’ എ​ന്ന മെ​ല​ഡി ഗാ​ന​ത്തി​നും ര​ണ്ട് പ​തി​പ്പു​ക​ളു​ണ്ട്. ര​ണ്ടും സ​ന്തോ​ഷ​ക​ര​മാ​യ മാ​ന​സി​കാ​വ​സ്ഥ​യി​ലാ​ണ് ആ​ല​പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. 1969ൽ ​ത​ന്നെ ഇ​റ​ങ്ങി​യ ചി​രാ​ഗി​ലും റ​ഫി-​ല​ത ഒ​രു​മി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. ഈ ​ചി​ത്ര​ത്തി​ലെ ‘തേ​രി ആം​ഖോം കേ ​സി​വ ദു​നി​യാ...’ എ​ന്ന ഗാ​നം ആ​ശാ പ​രേ​ഖി​ന്റെ ക​ണ്ണു​ക​ളു​ടെ ഭം​ഗി സു​നി​ൽ ദ​ത്ത് വി​വ​രി​ക്കു​ന്ന രീ​തി​യി​ൽ റ​ഫി ആ​ല​പി​ച്ച​പ്പോ​ൾ, കാ​ഴ്ച ന​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ട ആ​ശാ പ​രേ​ഖി​നാ​യി ല​ത ദുഃ​ഖ​ക​ര​മാ​യ ഗാ​നം ആ​ല​പി​ച്ചു. ര​ണ്ട് പ​തി​പ്പു​ക​ളും മ​നോ​ഹ​ര​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും റ​ഫി പ​തി​പ്പാ​ണ് കൂ​ടു​ത​ൽ ജ​ന​പ്രി​യ​മാ​യ​ത്.

‘പഗ് ല ക​ഹി​ൻ കാ’​യി​ലെ ‘തും ​മു​ഝേ യു​ൻ ഭൂ​ല ന ​പാ​വോ​ഗെ...’, ഗ​സ​ലി​ലെ ‘ന​ഗ്മ ഓ ​ഷേ​ർ കി ​സൗ​ഗാ​ത് കി​സേ പേ​ഷ് ക​രൂ​ൺ...’, ദീദാറിലെ ‘ബ​ച്ച്പ​ൻ കേ ​ദി​ൻ ഭൂ​ല ന ​ദേ​നാ...’ അ​ങ്ങ​നെ എ​ത്ര​യെ​ത്ര പാ​ട്ടു​ക​ൾ. ‘ഒ​രു സ്റ്റു​ഡി​യോ​യി​ലെ ​റെ​ക്കോ​ഡി​ങ് ക​ഴി​ഞ്ഞാ​ലു​ട​ന്‍, ഞ​ങ്ങ​ള്‍ അ​ടു​ത്ത സ്റ്റു​ഡി​യോ​യി​ലേ​ക്ക് പോ​കും. മി​ക്ക​വാ​റും ഭ​ക്ഷ​ണം പോ​ലും ക​ഴി​ക്കാ​ന്‍ സ​മ​യ​മു​ണ്ടാ​വി​ല്ല.’ ല​ത മ​ങ്കേ​ഷ്ക​ർ ഒ​രി​ക്ക​ലൊ​രു അ​ഭി​മു​ഖ​ത്തി​ൽ പ​റ​ഞ്ഞ​താ​ണി​ത്. ഇ​രു​വ​രും ചേ​ർ​ന്ന് 400ലേ​റെ പാ​ട്ടു​ക​ള്‍ പാ​ടി​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നാ​ണ് പ​റ​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്.

ഒ​രേ​യൊ​രു മ​ല​യാ​ളം ഗാ​നം

ഒ​രു മ​ല​യാ​ളം ചി​ത്ര​ത്തി​ലേ റ​ഫി പാ​ടി​യി​ട്ടു​ള്ളൂ. അ​തും ഒ​രു ഹി​ന്ദി ഗാ​നം. 80ക​ളി​ല്‍ റി​ലീ​സാ​യ ‘ത​ളി​രി​ട്ട കി​നാ​ക്ക​ള്‍’ എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​ലാ​ണ് ‘ഷബാബ് ലെകേ വോ’ ​എ​ന്ന് തു​ട​ങ്ങു​ന്ന ഹി​ന്ദി പാ​ട്ട് റ​ഫി പാ​ടി​യ​ത്. റ​ഫി​യു​ടെ ശ​ബ്ദ​ത്തി​നൊ​പ്പം ചു​ണ്ടു​ക​ള്‍ ച​ലി​പ്പി​ച്ച് അ​ഭി​ന​യി​ച്ച​ത് കു​തി​ര​വ​ട്ടം പ​പ്പു​വാ​യി​രു​ന്നു. മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി​യെ സി​നി​മ​യി​ലേ​ക്ക് പാ​ട്ടു​പാ​ടാ​ൻ വി​ളി​ച്ച​ത് സം​ഗീ​ത​സം​വി​ധാ​യ​ക​ൻ ജി​തി​ൻ ശ്യാം. ​പ​ട​ത്തി​ന്റെ നി​ർ​മാ​താ​വാ​യ അ​ബ്ദു​ൽ ഖാ​ദ​റി​ന് റ​ഫി​യു​മാ​യു​ള്ള അ​ടു​ത്ത സൗ​ഹൃ​ദ​മാ​ണ് അ​തി​ന് വ​ഴി​യൊ​രു​ക്കി​യ​ത്. ഭാ​ഷ അ​റി​യാ​തെ പാ​ടി​യാ​ല്‍ പൂ​ർ​ണ​ത ല​ഭി​ക്കി​ല്ലെ​ന്ന് പ​റ​ഞ്ഞ് നി​ര​സി​ച്ച റ​ഫി​ക്ക് വേ​ണ്ടി ജി​തി​നും അ​ബ്ദു​ൽ ഖാ​ദ​റും അ​ട​വൊ​ന്ന് മാ​റ്റി​പ്പി​ടി​ച്ചു. മ​ല​യാ​ളം ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടാ​ണെ​ങ്കി​ല്‍ പ​ക​രം ഒ​രു ഹി​ന്ദി​പ്പാ​ട്ട് പാ​ടി​യാ​ൽ മ​തി​യെ​ന്നാ​യി.

റെ​ക്കോ​ഡി​ങ് ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോ​ഴാ​ണ് അ​ടു​ത്ത പ്ര​ശ്‌​നം. സി​നി​മ​യി​ലെ നാ​യി​ക ഹി​ന്ദി ന​ടി ത​നൂ​ജ​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും അ​വ​ര്‍ മ​ല​യാ​ളി വീ​ട്ട​മ്മ​യാ​ണ്. അ​വ​ര്‍ക്ക് ഹി​ന്ദി പാ​ട്ട് ചേ​രി​ല്ല. ഒ​ടു​വി​ല്‍ സം​വി​ധാ​യ​ക​ന്‍ സി​നി​മ​യി​ല്‍ ഒ​രു സ്വ​പ്ന​രം​ഗം കൂ​ട്ടി​ച്ചേ​ർ​ത്തു. ഉ​പ​നാ​യി​ക​യാ​യ മ​ധു​മാ​ലി​നി​യു​ടെ സ്‌​ക​ര്‍ട്ടും ടോ​പ്പും ധ​രി​ച്ച് ക​ണ്ണാ​ടി​യി​ല്‍ നോ​ക്കി സ്വ​പ്നം കാ​ണു​ന്ന വീ​ട്ടു​വേ​ല​ക്കാ​രി​യാ​യ അ​ടൂ​ര്‍ ഭ​വാ​നി​യു​ടെ ക​ഥാ​പാ​ത്രം, പ​ശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തി​ൽ ടേ​പ് റെ​ക്കോ​ഡ​റി​ല്‍ റ​ഫി​യു​ടെ ഗാ​നം. ഭാ​വ​ന​യി​ല്‍ ആ ​പാ​ട്ടി​നൊ​ത്ത് ചു​ണ്ട് ച​ലി​പ്പി​ച്ച് ചു​വ​ടു​ക​ള്‍ വെ​ക്കു​ന്ന കു​തി​ര​വ​ട്ടം പ​പ്പു​വും അ​ടൂ​ര്‍ ഭ​വാ​നി​യും. അ​ങ്ങ​നെ റ​ഫി പാ​ടി​യ ഏ​ക മ​ല​യാ​ള ചി​ത്രം എ​ന്ന ബ​ഹു​മ​തി ‘ത​ളി​രി​ട്ട കി​നാ​ക്ക​ള്‍ക്ക്’ ല​ഭി​ച്ചു.

എ​നി​ക്കെ​ന്റെ ശ​ബ്ദം ന​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു

‘എ​ന്റെ സൂ​ക്ഷ്മ​ച​ല​ന​ങ്ങ​ൾ പോ​ലും ആ​ഴ​ത്തി​ൽ ഉ​ൾ​ക്കൊ​ണ്ടാ​ണ് റ​ഫി പാ​ടു​ക. ഞാ​ൻ കൈ ​വീ​ശു​ന്ന​തും കാ​ലു​ക​ൾ ച​ലി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തും ത​ല വെ​ട്ടി​ക്കു​ന്ന​തും എ​ല്ലാം റ​ഫി മ​ന​സ്സി​ൽ കാ​ണും. അ​ജ്ഞാ​ത​മാ​യ എ​ന്തോ ഒ​രു ര​സ​ത​ന്ത്രം ഞ​ങ്ങ​ൾ​ക്കി​ട​യി​ൽ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു’ -ആ​ത്മ​ക​ഥ​യി​ൽ ഷ​മ്മി ക​പൂ​ർ എ​ഴു​തി​യ​ത്.‘യേ ​ചാ​ന്ദ് സാ ​റോഷൻ ചെ​ഹ​രാ’, ‘ഇ​ഷാ​രോം ഇ​ഷാ​രോം’ (ക​ശ്മീ​ർ കി ​ക​ലി), ‘ബ​ദ​ൻ പേ ​സി​താ​രേ’ (പ്രി​ൻ​സ്), ‘ആ​ജ്ക​ൽ തെ​രേ മേ​രെ’, ‘മേ ​ഗാ​വൂം തും ​സോ ജാ​വോ’ (ബ്ര​ഹ്മ​ചാ​രി)... റ​ഫി​യാ​യി​രു​ന്നു എ​ക്കാ​ല​വും ഷ​മ്മി​യു​ടെ സ്ക്രീ​ൻ വോ​യ്‌​സ്. ‘എ​നി​ക്കെ​ന്റെ ശ​ബ്ദം ന​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു’ എ​ന്നാ​ണ് റ​ഫി​യു​ടെ വി​യോ​ഗ​മ​റി​ഞ്ഞ​പ്പോ​ള്‍ ഷ​മ്മി ക​പൂ​ര്‍ പ​റ​ഞ്ഞ​ത്.

ഷ​മ്മി ക​പൂ​റും വൈ​ജ​യ​ന്തി​മാ​ല​യും അ​ഭി​ന​യി​ച്ച് റ​ഫി പാ​ടി 1969ൽ ​പു​റ​ത്തി​റ​ങ്ങി​യ പ്രി​ൻ​സ് എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​ലെ ‘ബ​ദ​ൻ പേ ​സി​താ​രേ’ എ​ന്ന ഗാ​ന​ത്തി​ന് പി​ന്നി​ലും ഒ​രു ക​ഥ​യു​ണ്ട്. ഈ ​ഗാ​ന​ത്തി​ന് സം​ഗീ​തം ന​ൽ​കി​യ​ത് ശ​ങ്ക​ർ-​ജ​യ്കി​ഷ​ൻ കൂ​ട്ടു​കെ​ട്ടും, വ​രി​ക​ളെ​ഴു​തി​യ​ത് ഹ​സ്ര​ത് ജ​യ്പു​രി​യു​മാ​ണ്. ഈ ​ഗാ​ന​ത്തി​ന്‍റെ വ​രി​ക​ൾ​ക്ക് ഹ​സ്ര​ത് ജ​യ്പു​രി​ക്ക് പ്ര​ചോ​ദ​ന​മാ​യ​ത് അ​ദ്ദേ​ഹം റ​ഷ്യ​യി​ലോ മ​റ്റോ ക​ണ്ട ഒ​രു കാ​ഴ്ച​യാ​ണ്. സ്റ്റേ​ജ് ഷോ ​കാ​ണു​ന്ന​തി​നി​ടെ, ന​ക്ഷ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ പ​തി​ച്ച തി​ള​ക്ക​മു​ള്ള വ​സ്ത്രം ധ​രി​ച്ച ഒ​രു സ്ത്രീ​യെ അ​ദ്ദേ​ഹം ക​ണ്ടു. ആ ​രം​ഗം അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ൽ ഒ​രു​പാ​ട് സ്വാ​ധീ​നം ചെ​ലു​ത്തി.

ആ ​നി​മി​ഷം ത​ന്നെ ശ​ങ്ക​ർ-​ജ​യ്കി​ഷ​നോ​ട് ഈ ​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തി​ന് ചേ​രു​ന്ന വ​രി​ക​ൾ എ​ഴു​താ​ൻ ആ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു. എ​ന്നാ​ൽ, ഹ​സ്ര​ത് ത​ന്നെ ‘ബ​ദ​ൻ പേ ​സി​താ​രേ ല​പേ​ടേ ഹു​യേ...’ എ​ന്ന് എ​ഴു​തു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഷ​മ്മി ക​പൂ​റി​ന്‍റെ എ​ന​ർ​ജ​റ്റി​ക് പ്ര​ക​ട​ന​വും മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി​യു​ടെ ആ​ലാ​പ​ന​വും കൂ​ടി ആ​യ​പ്പോ​ൾ ഹി​ന്ദി സി​നി​മാ ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലെ എ​ക്കാ​ല​ത്തെ​യും വ​ലി​യ ഹി​റ്റാ​യി ഈ ​ഗാ​നം മാ​റി. എ​ത്ര ഗാ​ന​ങ്ങ​ളാ​ണ് റ​ഫി​യു​ടെ സം​ഗീ​ത​സ​പ​ര്യ​യി​ല്‍ ഇ​ന്നും തെ​ളി​മ​യോ​ടെ നി​ല​നി​ല്‍ക്കു​ന്ന​ത്. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ശ​ബ്ദം കാ​ലാ​തീ​ത​മാ​യി ജീ​വി​ക്കു​ന്നു. ഒ​പ്പം ഇ​ന്ത്യ​ൻ സം​ഗീ​ത​ത്തി​ന് അ​ദ്ദേ​ഹം ന​ൽ​കി​യ പാ​ട്ടു​ക​ളും.