ചോ​ര​യി​ൽ കു​തി​ർ​ന്ന കാ​ലം

തു​ർ​ക്ക്മാ​ൻ ഗേ​റ്റി​ലെ കൂ​ട്ട​ക്കു​രു​തി

അ​ടി​യ​ന്ത​രാ​വ​സ്ഥ പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ച നി​മി​ഷം മു​ത​ൽ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ഇ​ന്ദി​ര ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ ഇ​ള​യ മ​ക​ൻ സ​ഞ്ജ​യ് ഗാ​ന്ധി ഡ​ൽ​ഹി​യു​ടെ ചോ​ദ്യം ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടാ​ത്ത ച​ക്ര​വ​ർ​ത്തി​യാ​യി ച​മ​ഞ്ഞ് ഡ​ൽ​ഹി​യു​ടെ ഭൂ​പ​ട​വും ജ​ന​സം​ഖ്യാ​ക്ര​മ​വും അ​ടി​മു​ടി മാ​റ്റാ​ൻ ഒ​രു​മ്പെ​ട്ടി​റ​ങ്ങു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

1976 ഫെ​ബ്രു​വ​രി​യി​ൽ ഓ​ൾ​ഡ് ഡ​ൽ​ഹി മേ​ഖ​ല സ​ന്ദ​ർ​​ശി​ക്കാ​നെ​ത്തി​യ സ​ഞ്ജ​യ് ത​നി​ക്ക് ല​ഭി​ച്ച ത​ണു​പ്പ​ൻ വ​ര​വേ​ൽ​പ്പി​ൽ അ​സ​ന്തു​ഷ്ട​നാ​യി. തു​ർ​ക്ക്മാ​ൻ ഗേ​റ്റി​ൽ​നി​ന്ന് നോ​ക്കി​യ​പ്പോ​ൾ ജ​മാ മ​സ്ജി​ദ് വ്യ​ക്ത​മാ​യി കാ​ണാ​നാ​യി​ല്ല എ​ന്നൊ​രു കാ​ര​ണം ച​മ​ച്ച് വ​ഴി​യി​ലു​ട​നീ​ള​മു​ള്ള കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം ഇ​ല്ലാ​താ​ക്കാ​ൻ തീ​രു​മാ​നി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

1976 ഏ​പ്രി​ൽ 15ന് ​സ​ഞ്ജ​യ് ഗാ​ന്ധി​യും ഡ​ൽ​ഹി ല​ഫ്റ്റ​ന​ന്റ് ഗ​വ​ർ​ണ​ർ കി​ഷ​ൻ ച​ന്ദും ചേ​ർ​ന്ന് ഉ​ദ്ഘാ​ട​നം ചെ​യ്ത ദു​ജാ​ന ഹൗ​സ് കു​ടും​ബാ​സൂ​ത്ര​ണ ക്യാ​മ്പി​ലേ​ക്ക് ഓ​ൾ​ഡ് ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ റി​ക്ഷാ വ​ലി​ക്കാ​ർ, യാ​ച​ക​ർ, വ​ഴി​യാ​ത്ര​ക്കാ​ർ എ​ന്നി​വ​രെ​യെ​ല്ലാം നി​ർ​ബ​ന്ധി​ത​മാ​യി പി​ടി​ച്ചു​വ​ലി​ച്ചു​ക​യ​റ്റി ശു​ചി​ത്വ ക്ര​മ​ങ്ങ​ൾ​പോ​ലും പാ​ലി​ക്കാ​തെ നി​ർ​ബ​ന്ധി​ത വ​ന്ധ്യം​ക​ര​ണ​ത്തി​നി​ര​യാ​ക്കി.

പി​ന്നീ​ട് പ്ര​ലോ​ഭ​ന​ങ്ങ​ളാ​യി. പ​ണ​വും മ​റ്റ് ആ​നു​കൂ​ല്യ​ങ്ങ​ളും സ്വീ​ക​രി​ച്ച് വ​ന്ധ്യം​ക​ര​ണ​ത്തി​ന് വി​ധേ​യ​രാ​വാ​ൻ സ​ഞ്ജ​യ് ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ ഉ​റ്റ അ​നു​യാ​യി​യാ​യി​രു​ന്ന യൂ​ത്ത് കോ​ൺ​ഗ്ര​സ് പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക റു​ക്സാ​ന സു​ൽ​ത്താ​ന മേ​ഖ​ല​യി​ലെ മു​സ്‍ലിം സ്ത്രീ-​പു​രു​ഷ​ന്മാ​ർ​ക്കി​ട​യി​ൽ സ​മ്മ​ർ​ദം ചെ​ലു​ത്താ​ൻ തു​ട​ങ്ങി. ജ​നം വ​ഴ​ങ്ങു​ന്നി​ല്ലെ​ന്ന് വ​ന്ന​പ്പോ​ൾ ദി​വ​സേ​ന നി​ശ്ചി​ത എ​ണ്ണം ആ​ളു​ക​ളെ പി​ടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​പോ​യി നി​ർ​ബ​ന്ധി​ത വ​ന്ധ്യം​ക​ര​ണം ന​ട​ത്താ​നാ​യി പൊ​ലീ​സി​നെ നി​യോ​ഗി​ച്ചു. അ​തി​നൊ​പ്പം ത​ന്നെ ബു​ൾ​ഡോ​സ​റു​ക​ൾ വി​ന്യ​സി​ച്ച് തു​ർ​ക്ക്മാ​ൻ ഗേ​റ്റി​ൽ നി​ന്ന് ജ​മാ മ​സ്ജി​ലേ​ക്കു​ള്ള വ​ഴി​യി​ലെ പ​തി​റ്റാ​ണ്ടു​ക​ൾ പ​ഴ​ക്ക​മു​ള്ള കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങ​ൾ ത​ക​ർ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു.

നി​ർ​ബ​ന്ധി​ത വ​ന്ധ്യം​ക​ര​ണ​ത്തി​ലും ബു​ൾ​ഡോ​സ​ർ പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ലും പ്ര​തി​ഷേ​ധി​ച്ച് ജ​മാ മ​സ്ജി​ദ്, ചാ​ന്ദ്നി ചൗ​ക്ക്, തു​ർ​ക്ക്മാ​ൻ ഗേ​റ്റ് ​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലെ ജ​ന​ങ്ങ​ൾ 1976 ഏ​പ്രി​ൽ 19ന് ​പൊ​തു​പ​ണി​മു​ട​ക്കി​ന് ആ​ഹ്വാ​നം ചെ​യ്തു. ക​ന​ത്ത പൊ​ലീ​സ് സാ​ന്നി​ധ്യ​വും ബു​ൾ​ഡോ​സ​ർ വ്യൂ​ഹ​വും അ​വ​ഗ​ണി​ച്ച് സ്ത്രീ​ക​ളും കു​ട്ടി​ക​ളും ഉ​ൾ​പ്പെ​ടെ നൂ​റു​ക​ണ​ക്കി​നു​പേ​ർ തെ​രു​വി​ലി​റ​ങ്ങി. പൊ​ലീ​സ് ക​ണ്ണീ​ർ​വാ​ത​ക പ്ര​യോ​ഗ​വും ലാ​ത്തി​ച്ചാ​ർ​ജും ന​ട​ത്തി, നി​ര​വ​ധി ​പ്ര​തി​ഷേ​ധ​ക്കാ​ർ​ക്ക് സാ​ര​മാ​യി പ​രി​ക്കേ​റ്റു. പ്ര​തി​ഷേ​ധ​ക്കാ​ർ പി​ന്മാ​റി​യി​ല്ല, അ​വ​രു​ടെ എ​ണ്ണം വ​ർ​ധി​ച്ചു കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. ഫൈ​സേ ഇ​ലാ​ഹി പ​ള്ളി​ക്ക് സ​മീ​പം ത​ക​ർ​ത്തി​ട്ട കെ​ട്ടി​ടാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന് പെ​റു​ക്കി​ക്കൂ​ട്ടി​യ ക​ല്ലു​ക​ൾ അ​വ​ർ ബു​ൾ​ഡോ​സ​റു​ക​ൾ​ക്കു​നേ​രെ എ​റി​യാ​ൻ തു​ട​ങ്ങി. അ​വ​സ​രം കാ​ത്തി​രു​ന്ന​തു​പോ​ലെ പൊ​ലീ​സ് യാ​തൊ​രു ദാ​ക്ഷി​ണ്യ​വു​മി​ല്ലാ​തെ വെ​ടി​വെ​പ്പാ​രം​ഭി​ച്ചു. സ്ത്രീ​ക​ളും കു​ട്ടി​ക​ളും ഉ​ൾ​പ്പെ​ടെ​യു​ള്ള​വ​ർ പി​ട​ഞ്ഞു​വീ​ണു. ക​ല്ലെ​റി​യാ​ൻ പാ​ക​ത്തി​ന് ഒ​രാ​ൾ​പോ​ലും എ​ഴു​ന്നേ​റ്റ് നി​ൽ​ക്കു​ന്നി​ല്ലെ​ന്ന് ഉ​റ​പ്പാ​കും വ​രെ പൊ​ലീ​സ് വെ​ടി​വെ​പ്പ് തു​ട​ർ​ന്നു. പ​രി​ക്കേ​റ്റ​തും ഉ​യി​ര​റ്റ​തു​മാ​യ മ​നു​ഷ്യ ശ​രീ​ര​ങ്ങ​ൾ അ​വി​ട​മാ​കെ ചി​ത​റി​ക്കി​ട​ന്നു. അ​ധി​കാ​രി​ക​ൾ കൂ​ടു​ത​ൽ ബു​ൾ​​ഡോ​സ​റു​ക​ളെ​ത്തി​ച്ച് ഫ്ല​ഡ് ലൈ​റ്റു​ക​ളു​ടെ വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​ൽ വാ​ശി​യോ​ടെ കെ​ട്ടി​ടം പൊ​ളി തു​ട​ർ​ന്നു.

കെ​ട്ടി​ടാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളും പ്ര​തി​ഷേ​ധ സ്ഥ​ല​ത്തു​നി​ന്ന് കോ​രി​യെ​ടു​ത്ത മൃ​ത​ദേ​ഹ​ങ്ങ​ളും ട്ര​ക്കു​ക​ളി​ൽ കു​ത്തി​നി​റ​ച്ച് ഇ​പ്പോ​ഴും അ​ജ്ഞാ​ത​മാ​യ ഏ​​തോ ഒ​രി​ട​ത്ത് കൊ​ണ്ടു​പോ​യി കു​ഴി​ച്ചു​മൂ​ടി. പി​ന്നെ​യും പ​ത്തു ദി​വ​സം ബു​ൾ​ഡോ​സ​റു​ക​ൾ പ​ണി​തു​ട​ർ​ന്നു.

ദ​രി​ദ്ര​രും പാ​ർ​ശ്വ​വ​ത്കൃ​ത​രും ന്യൂ​ന​പ​ക്ഷ സ​മൂ​ഹ​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്നു​ള്ള​വ​രു​മാ​യ ഏ​ഴു​ല​ക്ഷം പേ​ർ​ക്കാ​ണ് അ​ന​ധി​കൃ​ത​മാ​യ കു​ടി​യൊ​ഴി​പ്പി​ക്ക​ലി​ൽ കി​ട​പ്പാ​ടം ന​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ട​ത്. തു​ർ​ക്ക്മാ​ൻ ഗേ​റ്റി​ലെ ക്രൂ​ര​മാ​യ ‘സൗ​ന്ദ​ര്യ​വ​ത്ക​ര​ണ​ത്തി​നി​ടെ ര​ണ്ട് ഡ​സ​ൻ പേ​ർ മ​രി​ക്കു​ക​യും 50ൽ ​താ​ഴെ പേ​ർ​ക്ക് പ​രി​ക്കേ​ൽ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു​വെ​ന്നാ​ണ് ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ന്റെ ക​ണ​ക്കു​പു​സ്ത​ക​ത്തി​ലു​ള്ള​ത്. അ​തേ​സ​മ​യം ജോ​ൺ ദ​യാ​ൽ, അ​രു​ൺ ബോ​സ്, ബി.​എം. സി​ൻ​ഹ തു​ട​ങ്ങി​യ സ്വ​ത​ന്ത്ര അ​ന്വേ​ഷ​ക​രു​ടെ അ​ഭി​പ്രാ​യ​ത്തി​ൽ, തു​ർ​ക്ക്മാ​ൻ ഗേ​റ്റി​ൽ കു​റ​ഞ്ഞ​ത് 400 പേ​രെ​ങ്കി​ലും കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല​ക്കി​ര​യാ​യി​ട്ടു​ണ്ട്, ആ​യി​ര​ത്തി​ല​ധി​കം പേ​ർ​ക്ക് പ​രി​ക്കേ​ൽ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. ജാ​ലി​യ​ൻ​വാ​ലാ​ബാ​ഗ് കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല​യേ​ക്കാ​ൾ ല​ജ്ജാ​ക​ര​മാ​ണ് തു​ർ​ക്ക്മാ​ൻ ഗേ​റ്റി​ൽ ന​ട​ന്ന​ത്, കാ​ര​ണം ആ​ദ്യ​ത്തേ​തി​ൽ ഒ​രു കൊ​ളോ​ണി​യ​ൽ ശ​ക്തി​യാ​യി​രു​ന്നു കൊ​ല​യാ​ളി​ക​ളെ​ങ്കി​ൽ തു​ർ​ക്ക്മാ​ൻ ഗേ​റ്റ് കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല സ്വ​ത​ന്ത്ര ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ സ​ർ​ക്കാ​ർ സ്വ​ന്തം പൗ​ര​ർ​ക്കെ​തി​രെ ന​ട​ത്തി​യ​താ​ണ്. ‘‘ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ മ​റ്റൊ​രു ഭാ​ഗ​ത്തും ഇ​തു​പോ​ലൊ​രു മ​നു​ഷ്യ​നി​ർ​മി​ത ദു​ര​ന്തം ഉ​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല’’ എ​ന്നാ​ണ് അ​ടി​യ​ന്ത​രാ​വ​സ്ഥ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള ത​ന്റെ പു​സ്ത​ക​ത്തി​ൽ സി​ൻ​ഹ എ​ഴു​തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്.

ചി​രി​ക്കാ​ന​റി​യാ​ത്ത സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​പ​തി​ക​ൾ

അ​ടി​യ​ന്ത​രാ​വ​സ്ഥ പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ച​തി​നെ​ത്തു​ട​ർ​ന്ന് സ​ഞ്ജ​യ് ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ നി​ർ​ദേ​ശ​പ്ര​കാ​രം ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ എ​ല്ലാ പ​ത്രം ഓ​ഫി​സു​ക​ളി​ലെ​യും വൈ​ദ്യു​തി വി​ച്ഛേ​ദി​ക്കാ​ൻ ആ​ഭ്യ​ന്ത​ര മ​ന്ത്രാ​ല​യം ഉ​ത്ത​ര​വി​ട്ടു. ‘മ​ദ​ർ​ലാ​ന്റി’​ന്റെ ഓ​ഫി​സു​ക​ൾ അ​ട​ച്ചു​പൂ​ട്ടി സീ​ൽ ചെ​യ്തു. സ​മ്പൂ​ർ​ണ വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ സ​ന്ദേ​ശ പ്ര​ചാ​ര​ണാ​ർ​ഥം ജ​യ​പ്ര​കാ​ശ് നാ​രാ​യ​ൺ തു​ട​ങ്ങി​യ എ​വ​രി​മാ​ൻ ജേ​ണ​ൽ പു​റ​ത്തി​റ​ക്കി​യ ഇ​ന്ത്യ​ൻ എ​ക്സ്പ്ര​സ് ഉ​ട​മ രാം​നാ​ഥ് ഗോ​യ​ങ്ക​യു​ടെ ഓ​ഫി​സ് റെ​യ്ഡ് ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ടു. എ​വ​രി​മാ​ന്റെ അ​വ​സാ​ന പ​തി​പ്പ് പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്ത് ന​ശി​പ്പി​ച്ചു.

അ​ടി​യ​ന്ത​രാ​വ​സ്ഥ​യെ എ​തി​ർ​ക്കു​മെ​ന്ന് സ​ഞ്ജ​യ് ഗാ​ന്ധി ക​രു​തി​യ എ​ല്ലാ രാ​ഷ്ട്രീ​യ നേ​താ​ക്ക​ളെ​യും പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​രെ​യും അ​റ​സ്റ്റ് ചെ​യ്തു. അ​റ​സ്റ്റി​ലാ​യ​വ​രു​ടെ പേ​രു​ക​ൾ പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്കേ​ണ്ട​തി​ല്ല എ​ന്ന നി​ർ​ദേ​ശ​വും പ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് ന​ൽ​കി​യി​രു​ന്നു. സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ സ​മ​ര​ത്തി​ന്റെ നി​ർ​ണാ​യ​ക ഘ​ട്ട​ത്തി​ൽ ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ന് കീ​ഴി​ൽ​പോ​ലും അ​റ​സ്റ്റി​ലാ​യ​വ​രു​ടെ പേ​രു​ക​ൾ പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്കാ​ൻ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നും സെ​ൻ​സ​ർ​ഷി​പ്പി​ൽ താ​ങ്ക​ളു​ടെ ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം കൊ​ളോ​ണി​യ​ൽ ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളെ പോ​ലും മ​റി​ക​ട​ന്നു​വെ​ന്നും ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് നേ​താ​വ് ഇ.​എം.​എ​സ്. ന​മ്പൂ​തി​രി​പ്പാ​ട് ഇ​ന്ദി​ര ഗാ​ന്ധി​ക്ക​യ​ച്ച ക​ത്തി​ൽ കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രു​ന്നു. പ​ര​മാ​വ​ധി 1273 ത​ട​വു​കാ​രെ പാ​ർ​പ്പി​ക്കാ​ൻ ശേ​ഷി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ തി​ഹാ​ർ ജ​യി​ൽ 1975 ജൂ​ൺ 26 വൈ​കു​ന്നേ​രം ആ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും 2669 ത​ട​വു​കാ​രാ​ൽ കു​ത്തി​നി​റ​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. 1976 മാ​ർ​ച്ചി​ൽ അ​വ​രു​ടെ എ​ണ്ണം 4250 ആ​യി ഉ​യ​ർ​ന്നു. ജ​യി​ലി​ലെ വൃ​ത്തി​ഹീ​ന​മാ​യ അ​വ​സ്ഥ​യെ​ക്കു​റി​ച്ച്, 1975 ജൂ​ലൈ 24ന് ​തി​ഹാ​ർ ജ​യി​ലി​ൽ അ​ട​ക്ക​പ്പെ​ട്ട എ​ക്സ്പ്ര​സ് ന്യൂ​സ് സ​ർ​വി​സ് എ​ഡി​റ്റ​ർ കു​ൽ​ദീ​പ് ന​യ്യാ​ർ ത​ന്റെ ‘ഇ​ൻ ജ​യി​ൽ’ എ​ന്ന പു​സ്ത​ക​ത്തി​ൽ വി​വ​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്: ‘‘ജ​യി​ലി​ൽ ല​ഭി​ച്ച ച​പ്പാ​ത്തി​ക​ൾ പാ​തി വെ​ന്ത​വ​യാ​യി​രു​ന്നു. വെ​ള്ളം​പോ​ലു​ള്ള പ​രി​പ്പു​ക​റി​യു​ടെ മു​ക​ളി​ൽ ഈ​ച്ച​ക​ൾ പൊ​ങ്ങി​ക്കി​ട​ന്നി​രു​ന്നു’’. കാ​ല​ക്ര​മേ​ണ മ​റ്റ് ത​ട​വു​കാ​രെ​പ്പോ​ലെ അ​ദ്ദേ​ഹ​വും ഈ​ച്ച​ക​ളെ നീ​ക്കി പ​രി​പ്പു​ക​റി ക​ഴി​ക്കാ​ൻ പ​ഠി​ച്ചു. വൈ​ദ്യ​സ​ഹാ​യം ന​ൽ​കാ​ഞ്ഞ​തി​നാ​ൽ നി​ര​വ​ധി ത​ട​വു​കാ​ർ ജ​യി​ലി​ൽ മ​ര​ണ​പ്പെ​ട്ടു.

ദേ​ശീ​യ നേ​താ​ക്ക​ളു​ടെ​യോ സാ​ഹി​ത്യ കൃ​തി​ക​ളി​ൽ നി​ന്നു​ള്ള​തോ ആ​യ ഉ​ദ്ധ​ര​ണി​ക​ൾ ഉ​പ​യോ​ഗി​ക്ക​രു​തെ​ന്നു​പോ​ലും എ​ഡി​റ്റ​ർ​മാ​ർ​ക്ക് നി​ർ​ദേ​ശ​മെ​ത്തി. നെ​ഹ്റു സ്ഥാ​പി​ച്ച നാ​ഷ​ന​ൽ ഹെ​റാ​ൾ​ഡ് പ​ത്രം അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മ​ക​ളു​ടെ​യും കൊ​ച്ചു​മ​ക​ന്റെ​യും അ​ടി​യ​ന്ത​രാ​വ​സ്ഥ​ക്ക് സ​മ്പൂ​ർ​ണ പി​ന്തു​ണ​യ​ർ​പ്പി​ച്ചു​​വെ​ന്ന് മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ‘സ്വാ​​ത​​ന്ത്ര്യം അ​​പ​​ക​​ട​​ത്തി​​ലാ​​ണ്, നി​​ങ്ങ​ൾ സ​ർ​വ​ശ​​ക്തി​​യും ഉ​​പ​​യോ​​ഗി​​ച്ച് അ​​തി​​നെ പ്ര​​തി​​രോ​​ധി​​ക്കു​​ക’ എ​​ന്ന വാ​ച​കം മാ​സ്റ്റ്ഹെ​ഡി​ൽ നി​ന്ന് നീ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. ഇ​ന്ദി​ര ഗാ​ന്ധി​യെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മാ​യി പി​ന്തു​ണ​ച്ചു​പോ​ന്നി​രു​ന്ന കാ​ർ​ട്ടൂ​ണി​സ്റ്റ് ശ​ങ്ക​ർ പോ​ലും അ​ടി​യ​ന്ത​രാ​വ​സ്ഥ പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ച് ഏ​താ​നും മാ​സ​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​ശേ​ഷം ത​ന്റെ പേ​രു​കേ​ട്ട ആ​ക്ഷേ​പ​ഹാ​സ്യ മാ​സി​ക​യാ​യ ‘ശ​ങ്ക​ർ​സ് വീ​ക്കി​ലി’​യു​ടെ പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​ര​ണം അ​വ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു. വി​ട​വാ​ങ്ങ​ൽ കു​റി​പ്പി​ൽ ശ​ങ്ക​ർ ഇ​ങ്ങ​നെ നി​രീ​ക്ഷി​ച്ചു: ‘‘സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​പ​ത്യ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് ഒ​രു ന​ല്ല ചി​രി സ​ഹി​ക്കാ​ൻ ക​ഴി​യി​ല്ല, കാ​ര​ണം ആ​ളു​ക​ൾ സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​പ​തി​യെ നോ​ക്കി ചി​രി​ച്ചേ​ക്കാം, അ​ത് ന​ട​പ്പി​ല്ല. ഹി​റ്റ്ല​റു​ടെ കാ​ല​ത്ത് ഒ​രു ന​ല്ല കോ​മ​ഡി​യോ ന​ല്ല കാ​ർ​ട്ടൂ​ണോ പാ​ര​ഡി​യോ സ്പൂ​ഫോ ഒ​ന്നും​ത​ന്നെ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല’’.

കു​റ്റ​വാ​ളി​ക​ൾ​ക്ക് സം​ഭ​വി​ച്ച​ത്

അ​ടി​യ​ന്ത​രാ​വ​സ്ഥ​ക്കാ​ല​ത്ത് ന​ട​മാ​ടി​യ അ​തി​ക്ര​മ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ച് അ​ന്വേ​ഷി​ച്ച ഷാ ​ക​മീ​ഷ​ൻ തു​ർ​ക്ക്മാ​ൻ ഗേ​റ്റി​ലെ അ​തി​ക്ര​മ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് സ​ഞ്ജ​യ് ഗാ​ന്ധി, ല​ഫ്റ്റ​ന​ന്റ് ഗ​വ​ർ​ണ​ർ കി​ഷ​ൻ ച​ന്ദ്, ഡ​ൽ​ഹി വി​ക​സ​ന അ​തോ​റി​റ്റി (ഡി.​ഡി.​എ) വൈ​സ് ചെ​യ​ർ​മാ​ൻ ജ​ഗ് മോ​ഹ​ൻ മ​ൽ​ഹോ​ത്ര, മു​നി​സി​പ്പ​ൽ ക​മീ​ഷ​ണ​ർ ബി.​ആ​ർ. തം​ത, ഡെ​പ്യൂ​ട്ടി ഇ​ൻ​സ്പെ​ക്ട​ർ ജ​ന​റ​ൽ ഓ​ഫ് പൊ​ലീ​സ് പി.​എ​സ്. ഭി​ന്ദ​ർ എ​ന്നി​വ​ർ കു​റ്റ​ക്കാ​രാ​ണെ​ന്ന് ക​ണ്ടെ​ത്തി. പ​ക്ഷേ, ഷാ ​ക​മീ​ഷ​ൻ റി​പ്പോ​ർ​ട്ട് സ​മ​ർ​പ്പി​ച്ച​തി​ന് തൊ​ട്ടു​പി​ന്നാ​ലെ ഇ​ന്ദി​ര ഗാ​ന്ധി അ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ൽ തി​രി​ച്ചെ​ത്തി​യ​തി​നാ​ൽ പിന്നൊരു ന​ട​പ​ടി​യു​മുണ്ടാ​യി​ല്ല. തു​ർ​ക്ക്മാ​ൻ ഗേ​റ്റ് സം​ഭ​വ​ത്തി​ലെ സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​പ​ത്യ​പ​ര​വും ക്രൂ​ര​വു​മാ​യ പ​ങ്കി​ന്റെ അ​ടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ൽ, നീ​തി​യു​ക്ത​മാ​യ പ്ര​വ​ർ​ത്ത​നം ആ​വ​ശ്യ​മാ​യി വ​രു​ന്ന ഒ​രു പൊ​തു​പ​ദ​വി​യും വ​ഹി​ക്കാ​ൻ യോ​ഗ്യ​ന​ല്ല എ​ന്ന് ഷാ ​ക​മീ​ഷ​ൻ അ​ഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ട ല​ഫ്റ്റ​ന​ന്റ് ഗ​വ​ർ​ണ​റു​ടെ സെ​ക്ര​ട്ട​റി ന​വീ​ൻ ചൗ​ള പി​ൽ​ക്കാ​ല​ത്ത് മു​ഖ്യ തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പ് ക​മീ​ഷ​ണ​റായി. ജ​ഗ് മോ​ഹ​ൻ പി​ന്നീ​ട് ബി.​ജെ.​പി​യി​ൽ ചേ​ർ​ന്ന് ക​ശ്മീ​ർ ഗ​വ​ർ​ണ​റും ഡ​ൽ​ഹി എം.​പി​യും മ​ന്ത്രി​യു​മാ​യി.

1980ലെ ​പൊ​തു​തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പി​ൽ അ​മേ​ത്തി​യി​ൽ​നി​ന്ന് തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ട സ​ഞ്ജ​യി​ന് ഔ​ദ്യോ​ഗി​ക പ​ദ​വി​ക​ളൊ​ന്നും ന​ൽ​കി​യി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും പാ​ർ​ട്ടി-​സ​ർ​ക്കാ​ർ കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളി​ൽ അ​​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഉ​പ​ദേ​ശ​ങ്ങ​ൾ സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ൽ ഇ​ന്ദി​ര കു​റ​വു​വ​രു​ത്തി​യി​ല്ല. ത​ന്റെ പൊ​ന്നു​മ​ക​ന് ഒ​രി​ക്ക​ലും തെ​റ്റു​പ​റ്റി​ല്ല എ​ന്ന വി​ശ്വാ​സ​ക്കാ​രി​യാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ന്ദി​ര. 1980 ജൂ​ൺ 23ന് ​സ​ഫ്ദ​ർ​ജ​ങ് വി​മാ​ന​ത്താ​വ​ള​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് പ​റ​ന്നു​യ​ർ​ന്ന, സ​ഞ്ജ​യ് ഗാ​ന്ധി​യും ഫ്ലൈ​യി​ങ് ഇ​ൻ​സ്ട്ര​ക്ട​ർ ക്യാ​പ്റ്റ​ൻ സു​ഭാ​ഷ് സ​ക്സേ​ന​യും സ​ഞ്ച​രി​ച്ച ര​ണ്ട് സീ​റ്റു​ക​ളു​ള്ള പി​റ്റ്സ് എ​സ്-2​എ സ്പോ​ർ​ട്സ് വി​മാ​നം നി​ലം​പ​തി​ക്കു​ക​യും ഇ​രു​വ​രും മ​ര​ണ​പ്പെ​ടു​ക​യും ചെ​യ്തു. സ​ഞ്ജ​യ് യു​ടെ ര​ഹ​സ്യ വി​വ​ര​ങ്ങ​ൾ അ​ട​ങ്ങി​യ റി​സ്റ്റ് വാ​ച്ച് വീ​ണ്ടെ​ടു​ക്കാ​ൻ ഇ​ന്ദി​ര ഗാ​ന്ധി അ​പ​ക​ട​സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്ക് കു​തി​ച്ചു​വെ​ന്നൊ​രു കിം​വ​ദ​ന്തി ഇ​പ്പോ​ഴും പ്ര​ച​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ട്. അ​ത്ര ഭ​യാ​ന​ക​മാ​യ ഒ​രു അ​പ​ക​ട​ത്തി​നു​ശേ​ഷം എ​ന്തെ​ങ്കി​ലും വ​സ്തു​ക്ക​ൾ വീ​ണ്ടെ​ടു​ക്കാ​ൻ ക​ഴി​യു​മാ​യി​രു​ന്നു​വോ എ​ന്ന കാ​ര്യ​ത്തി​ൽ ഈ ​അ​പ​ക​ട​ത്തി​ന്റെ സ​ക​ല വി​ശ​ദാം​ശ​ങ്ങ​ളും ഇ​ന്ത്യ​ൻ എ​ക്സ്പ്ര​സി​നു​വേ​ണ്ടി റി​പ്പോ​ർ​ട്ട് ചെ​യ്ത ഈ ​ലേ​ഖ​ക​ന് സം​ശ​യ​മു​ണ്ട്.

താ​ൻ പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ച്ച പ​ല നി​യ​മ​വി​രു​ദ്ധ ഉ​ത്ത​ര​വു​ക​ളും സ​ഞ്ജ​യ് ഗാ​ന്ധി​യി​ൽ നി​ന്ന് ത​ന്റെ സെ​ക്ര​ട്ട​റി​യാ​യി​രു​ന്ന ന​വീ​ൻ ചൗ​ള വ​ഴി നേ​രി​ട്ട് വ​ന്ന​വ​യാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന് ല​ഫ്.​ഗ​വ​ർ​ണ​ർ കി​ഷ​ൻ ച​ന്ദ്, ഷാ ​ക​മീ​ഷ​നു​മു​ന്നി​ൽ കു​മ്പ​സാ​രി​ച്ചു. അ​ധി​കാ​ര പ്ര​മ​ത്ത​രാ​യ ഒ​രു​കൂ​ട്ടം ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ർ​ക്കു​വേ​ണ്ടി ത​ന്റെ നി​യ​മാ​നു​സൃ​ത​മാ​യ ചു​മ​ത​ല​ക​ൾ ഉ​പേ​ക്ഷി​ക്കു​ക വ​ഴി കി​ഷ​ൻ ച​ന്ദ് ത​ന്റെ വി​ശ്വാ​സ്യ​ത ന​ഷ്ട​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യും ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ പൗ​ര​ജ​ന​ങ്ങ​ളോ​ട് ഗു​രു​ത​ര​മാ​യ വി​ശ്വാ​സ ലം​ഘ​നം ന​ട​ത്തു​ക​യും ചെ​യ്തു​വെ​ന്ന് ക​മീ​ഷ​ൻ ക​ണ്ടെ​ത്തി.

1978ൽ ​ഷാ ക​മീ​ഷ​ൻ റി​പ്പോ​ർ​ട്ട് പു​റ​ത്തു​വ​ന്ന​തി​ന് പി​ന്നാ​ലെ കി​ഷ​ൻ ച​ന്ദ് ഡ​ൽ​ഹി സി​രി ഫോ​ർ​ട്ട് മൈ​താ​ന​ത്തെ കി​ണ​റ്റി​ൽ ചാ​ടി ജീ​വ​നൊ​ടു​ക്കി. മാ​നം​കെ​ട്ട ജീ​വി​ത​ത്തേ​ക്കാ​ൾ ഭേ​ദം മ​ര​ണ​മാ​ണ് എ​ന്നൊ​രു ആ​ത്മ​ഹ​ത്യാ കു​റി​പ്പും ക​ണ്ടെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.