Begin typing your search above and press return to search.
proflie-avatar
Login
exit_to_app
exit_to_app
Homechevron_rightOpinionchevron_rightArticleschevron_rightന​ബി​യും ഗോ​റ​യും...

ന​ബി​യും ഗോ​റ​യും ഇ​ന്ത്യ​ൻ ന​വോ​ത്ഥാ​ന​വും

text_fields
bookmark_border
ന​ബി​യും ഗോ​റ​യും ഇ​ന്ത്യ​ൻ ന​വോ​ത്ഥാ​ന​വും
cancel

ഒ​രു ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് മ​ജി​സ്ട്രേ​ട്ടി​നാ​ൽ പീ​ഡ​ന​വും അ​പ​മാ​ന​വും ഏ​റ്റു​വാ​ങ്ങേ​ണ്ടി​വ​ന്ന വൃ​ദ്ധ​നാ​യ മു​സ്‌​ലിം മൂ​പ്പ​നോ​ടാ​ണ് ഗോ​റ സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. ആ ​മു​സ​ൽ​മാ​ന്റെ അ​നു​ര​ഞ്ജ​ന ഭാ​വം ഗോ​റ​യെ അ​സ്വ​സ്ഥ​നാ​ക്കി. ആ ​മ​നു​ഷ്യ​ന്റെ ന്യാ​യം ‘‘കു​റ്റ​വാ​ളി​ക​ൾ ആ​രാ​യാ​ലും അ​വ​രെ അ​ല്ലാ​ഹു ശി​ക്ഷി​ച്ചു കൊ​ള്ളും’’ എ​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു.

ഗോ​റ​യു​ടെ പ്ര​തി​ക​ര​ണം ശ​ക്ത​മാ​യി​രു​ന്നു: ‘‘അ​നീ​തി നി​ശ്ശ​ബ്ദം സ​ഹി​ക്കു​ന്ന​വ​നും കു​റ്റ​ക്കാ​ര​ൻ ത​ന്നെ. കാ​ര​ണം ലോ​ക​ത്തി​ൽ അ​നീ​തി സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന​തി​ലും വ​ള​ർ​ത്തു​ന്ന​തി​ലും അ​വ​നും പ​ങ്ക് വ​ഹി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. ഒ​രു​കാ​ര്യം ഓ​ർ​ക്കു​ക. നി​ഷ്ക്രി​യ​ത്വം ഒ​രി​ക്ക​ലും ന​ല്ല മ​ത​മ​ല്ല. അ​തു ദു​ഷ്ട​ന്മാ​രെ വ​ള​ർ​ത്തു​ന്നു. ഇ​ക്കാ​ര്യം ഏ​റ്റ​വും ന​ന്നാ​യി മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യ ആ​ളാ​ണ് നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​വാ​ച​ക​ൻ മു​ഹ​മ്മ​ദ്. അ​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണ് ഒ​രി​ക്ക​ൽ​പ്പോ​ലും അ​ദ്ദേ​ഹം നി​ഷ്ക്രി​യ​നാ​യ ഒ​രു സൗ​മ്യ​ന്റെ വേ​ഷം ധ​രി​ക്കാ​തി​രു​ന്ന​ത്.’’

ര​ബീ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ ‘ഗോ​റ’ എ​ന്ന നോ​വ​ലി​ലോ അ​തി​ലെ മു​ഖ്യ​ക​ഥാ​പാ​ത്ര​മാ​യ ഗോ​റ​യു​ടെ ജീ​വി​ത​ത്തി​ലോ അ​തൊ​രു വ​ലി​യ സം​ഭ​വ​മൊ​ന്നു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. എ​ന്നാ​ൽ, എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​ന്റെ​യും ക​ഥാ​പാ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ​യും ജീ​വി​ത​വീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളെ പ്ര​തി​നി​ധാ​നം ചെ​യ്യാ​നും മാ​ത്ര​മു​ള്ള ആ​ഴം ആ ​സ​ന്ദ​ർ​ഭ​ത്തി​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ക​ടു​ത്ത ദേ​ശീ​യ​താ​വി​രു​ദ്ധ​നാ​യ ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ വി​ശ്വ​മാ​ന​വി​ക വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ​വി​കാ​സ​ത്തെ അ​ട​യാ​ള​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന കൃ​തി​യാ​ണ് ഗോ​റ.

ഇ​ന്ത്യ​ൻ ന​വോ​ത്ഥാ​ന ച​രി​ത്ര​ത്തി​ൽ ബ്ര​െ​ഹ്മാ സ​മാ​ജ​ത്തി​നു​ള്ള സ്ഥാ​നം അ​ദ്വി​തീ​യ​മാ​ണ​ല്ലോ. നി​ല​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന വ​രേ​ണ്യ യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക ഹി​ന്ദു​മ​ത​വും ബ്ര​ഹ്മൊ​യി​സ്റ്റ് ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​വും ത​മ്മി​ലു​ള്ള ഏ​റ്റു​മു​ട്ട​ലാ​ണ് ഗോ​റ​യു​ടെ പ​ശ്ചാ​ത്ത​ലം. വ​രേ​ണ്യ​നും ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​നും എ​ന്ന​ഹ​ങ്ക​രി​ച്ചി​രു​ന്ന ഗോ​റ​യു​ടെ പ​രി​വ​ർ​ത്ത​ന​ത്തി​ൽ, തീ​രെ​ച്ചെ​റി​യൊ​രു സം​ഭ​വ​മാ​ണ് മേ​ലു​ദ്ധ​രി​ച്ച​തെ​ങ്കി​ലും പ്ര​വാ​ച​ക ദ​ർ​ശ​ന​ത്തി​ലെ നൈ​തി​ക​ത, ധി​ഷ​ണ​യു​ടെ പ​രി​ണാ​മ​ത്തി​ന്റെ സൂ​ക്ഷ്മാ​ടി​ത്ത​റ​യാ​കു​ന്ന​തി​ന്റെ ചി​ത്രം ഇ​തി​ൽ കാ​ണാം. ബ്ര​ഹ്മൊ സ​മാ​ജ സ്ഥാ​പ​ക​നാ​യ രാ​ജാ റാം​മോ​ഹ​ൻ റോ​യി ത​ന്നെ​യും പ്ര​വാ​ച​ക​ന്റെ നൈ​തി​ക​ദ​ർ​ശ​ന​ത്താ​ൽ സ്വാ​ധീ​നി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​യാ​ളാ​ണ്. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റേ​താ​യി ഒ​രു പു​സ്ത​കം ആ​ദ്യം പു​റ​ത്തി​റ​ങ്ങു​ന്ന​ത് 1804ലാ​ണ്. പാ​ർ​സി​യി​ലും അ​റ​ബി​യി​ലു​മാ​ണ് അ​തെ​ഴു​ത​പ്പെ​ട്ട​ത്. അ​തി​ന്റെ പേ​രാ​ക​ട്ടെ, തു​ഹ്ഫ​തു​ൽ മു​വ​ഹ്ഹി​ദീ​ൻ (ഏ​ക​ദൈ​വ വി​ശ്വാ​സി​ക​ൾ​ക്കു​ള്ള സ​മ്മാ​നം) എ​ന്നും. ജാ​തീ​യ​ത​ക്കും സ്ത്രീ​വി​രു​ദ്ധ​മാ​യ അ​നാ​ചാ​ര​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​മെ​തി​രാ​യ സ​മ​ര​ത്തി​ൽ പ്ര​വാ​ച​ക​ദ​ർ​ശ​നം എ​ത്ര​ത്തോ​ളം സ്വാ​ധീ​നം ചെ​ലു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട് എ​ന്ന​തി​ന് വേ​റെ തെ​ളി​വു​ക​ൾ വേ​ണ്ട​തി​ല്ല​ല്ലോ.

ഒ​രു ക​ഥാ​പാ​ത്രം എ​ന്ന നി​ല​യി​ൽ, ബൃ​ഹ​ത്താ​യ നോ​വ​ലി​ലെ ഒ​രേ​യൊ​രു സ​ന്ദ​ർ​ഭ​ത്തി​ൽ ഗോ​റ പ്ര​കാ​ശി​പ്പി​ച്ച​ത് നൈ​തി​ക​ത​യു​ടെ നി​ർ​മി​തി​യി​ൽ പ്ര​വാ​ച​ക​ൻ പ​ക​ർ​ന്ന ക​രു​ത്തി​നെ​യും വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​മാ​യ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ദ​ർ​ശ​ന​ത്തെ​യും ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു. അ​തും പ​ര​മ്പ​രാ​ഗ​ത വി​ശ്വാ​സി​യാ​യ മു​സ്‌​ലിം മൂ​പ്പ​നെ​ക്കാ​ൾ ശ​ക്ത​മാ​ണ് ഗോ​റ​യി​ൽ പ്ര​വാ​ച​ക​ൻ ചെ​ലു​ത്തി​യ സ്വാ​ധീ​നം. നി​ഷ്ക്രി​യ​ത്വം പാ​പ​മാ​ണെ​ന്ന് ഗോ​റ മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നു. അ​നീ​തി ക​ണ്ടാ​ൽ പ്ര​തി​ക​രി​ക്കു​ക എ​ന്ന​താ​ണ് ന​ബി​യു​ടെ മ​തം. ‘‘നി​ങ്ങ​ളി​ലൊ​രാ​ൾ ഒ​രു തി​ന്മ ക​ണ്ടാ​ൽ, സ്വ​ന്തം കൈ​കൊ​ണ്ട​തി​നെ ത​ടു​ക്ക​ണം, അ​തി​നു പ​റ്റാ​തെ വ​ന്നാ​ൽ വാ​ക്കാ​ലെ​തി​ർ​ക്ക​ണം, അ​തി​നും പ​റ്റാ​ത്ത സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തി​ൽ മ​നം​കൊ​ണ്ട് വെ​റു​ക്ക​ണം. വി​ശ്വാ​സ​ത്തി​ന്റെ ഏ​റ്റ​വും ദു​ർ​ബ​ല​മാ​യ വ​ശ​മാ​ണ് അ​വ​സാ​നം പ​റ​ഞ്ഞ​ത്’’.

ഈ ​ചെ​റു​സം​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തി​ൽ പ്ര​വാ​ച​ക​ദ​ർ​ശ​ന​ത്തെ ടാ​ഗോ​ർ എ​പ്ര​കാ​ര​മാ​ണ് ക​ണ്ട​തെ​ന്നും അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ൽ പ്ര​വാ​ച​ക​പാ​ഠ​ങ്ങ​ൾ സൃ​ഷ്ടി​ച്ച ധൈ​ഷ​ണി​ക പ​രി​വ​ർ​ത്ത​ന​മെ​ന്നും വ്യ​ക്ത​മാ​ണ്. ആ​ചാ​ര​പ​ര​വും സ​ങ്കു​ചി​ത​വു​മാ​യ ഹി​ന്ദു വം​ശീ​യ​ദേ​ശീ​യ​ത​യി​ൽ വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്ന​യാ​ളാ​ണ് നോ​വ​ലി​ന്റെ തു​ട​ക്ക​ത്തി​ൽ ഗോ​റ. മു​സ്‌​ലിം​ക​ളെ​യും ക്രൈ​സ്ത​വ​രെ​യും ഒ​ഴി​വാ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഇ​ന്ത്യ​യെ സ്വ​പ്നം ക​ണ്ട ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​ൻ. ഹി​ന്ദു പാ​ര​മ്പ​ര്യ​മാ​യി മാ​ത്ര​മാ​ണ​യാ​ൾ ഇ​ന്ത്യ​ൻ ദേ​ശീ​യ​ത​യെ തി​രി​ച്ച​റി​ഞ്ഞ​ത്. പ്ര​ണ​യ​വും ത​ന്റെ​ത​ന്നെ വേ​രി​നെ​ക്കു​റി​ച്ച തി​രി​ച്ച​റി​വു​മാ​ണ് അ​യാ​ളെ വി​ശാ​ല​ത​യി​ലേ​ക്ക് ന​യി​ച്ച​ത്. ആ ​വി​ശാ​ല​ത​യി​ലാ​ണ് അ​യാ​ൾ പ്ര​വാ​ച​ക​ന്റെ ധാ​ർ​മി​ക ശ​ക്തി​യെ​യും തി​രി​ച്ച​റി​യു​ന്ന​ത്. മ​ർ​ദ​ന​ത്തി​നെ​തി​രെ പ്ര​തി​രോ​ധ​ത്തി​ന്റെ ടൂ​ളാ​യി ഇ​വി​ടെ ന​ബി​ദ​ർ​ശ​നം മാ​റു​ന്നു. നി​ഷ്ക്രി​യ​മാ​യ സ​ഹി​ഷ്ണു​ത​യെ​യോ ആ​ചാ​ര​ങ്ങ​ളി​ലു​ള്ള അ​ഭി​ര​മ​ണ​ത്തെ​യോ അ​ല്ല ന​ബി ഈ​മാ​ൻ എ​ന്ന് വി​ളി​ച്ച​ത്. അ​നീ​തി​യോ​ടു​ള്ള പോ​രാ​ട്ട​ത്തെ​യാ​ണ്. പ്ര​വാ​ച​ക​ദ​ർ​ശ​ന​ത്തി​നൊ​പ്പം അ​തി​രു​ക​ൾ ഭേ​ദി​ച്ചു സ​ഞ്ച​രി​ക്കു​ക​യാ​ണ് ഗോ​റ.

ഇ​തു​ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു അ​റേ​ബ്യ​യു​ടെ ച​രി​ത്ര​ത്തി​ൽ ന​ബി സൃ​ഷ്ടി​ച്ച പ​രി​വ​ർ​ത്ത​നം. ഒ​രേ പ്ര​ത​ല​ത്തി​ൽ എ​ല്ലാ​വ​രെ​യും ഒ​രു​മി​ച്ചി​രു​ത്തു​ക വ​ഴി മ​ക്ക​യി​ലെ ഖു​റൈ​ശി ദേ​ശീ​യ​ബോ​ധ​ത്തെ ത​ക​ർ​ത്തു. മ​ദീ​ന​യി​ലാ​ണെ​ങ്കി​ൽ ഔ​സ്, ഖ​സ്റ​ജ് ഗോ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ ത​മ്മി​ലെ കു​ടി​പ്പ​ക​ക​ളെ നി​ർ​വീ​ര്യ​മാ​ക്കി. ഗോ​ത്ര​ഭേ​ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്രാ​ചീ​രം ത​ക​ർ​ത്ത് പ്ര​ഥ​മ​ഘ​ട്ട​ത്തി​ൽ ഒ​രു വി​ശാ​ല അ​റ​ബ് ദേ​ശീ​യ​ത രൂ​പ​പ്പെ​ടു​ത്തി. ഒ​പ്പം പ​ര​ദേ​ശി​ക​ളെ​യും ത​ട​വു​കാ​രെ​യും സ​മ​നി​ര​പ്പി​ൽ ചേ​ർ​ത്ത് അ​തി​നെ വി​ശ്വ​ജ​നീ​ന​മാ​ക്കി. അ​ടു​ത്ത ഘ​ട്ട​ത്തി​ൽ അ​റ​ബ​തി​രു​ക​ളെ​യും ഭേ​ദി​ച്ച് ഒ​രു സാ​ർ​വ​ത്രി​ക മാ​ന​വി​ക​ത സൃ​ഷ്ടി​ച്ചു. ക്ര​മ​പ്ര​വൃ​ദ്ധ​വും സ്വാ​ഭാ​വി​ക​വു​മാ​യ ഈ ​പു​രോ​യാ​ന​ത്തി​ൽ, സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​പ​ത്യ​ങ്ങ​ളെ ത​ക​ർ​ക്കു​ക​യും അ​നീ​തി​ക​ൾ​ക്കെ​തി​രെ പൊ​രു​തു​ക​യും ചെ​യ്തു.

ചോ​ര​പ്പ​ക​ക​ൾ ജീ​വി​ത​ത്തെ നി​ർ​ണ​യി​ക്കു​ക​യും ഗോ​ത്ര​പ​താ​ക​ക​ൾ ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങ​ളെ വി​ഭ​ജി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്ത മ​ക്കാ താ​ഴ്‌​വ​ര​യി​ൽ​നി​ന്നാ​ണ് ദൈ​വ​ദൂ​ത​ർ ഹൃ​ദ​യ​ച​ക്ര​വാ​ള​ങ്ങ​ളെ വി​ശാ​ല​മാ​ക്കു​ന്ന യാ​ത്ര ആ​രം​ഭി​ച്ച​ത്. ഗോ​ത്രീ​യ​ത​യു​ടെ ഇ​ടു​ങ്ങി​യ ഇ​ട​വ​ഴി​യി​ലെ മി​ഥ്യാ​ഭി​മാ​ന​ത്തി​ന്റെ ക​ന്മ​തി​ലു​ക​ളെ അ​ദ്ദേ​ഹം ഇ​ടി​ച്ചു നി​ര​ത്തി. അ​പ​രി​ചി​ത​രാ​യ ര​ണ്ട് ദേ​ശ​ക്കാ​ർ​ക്കി​ട​യി​ൽ സാ​ഹോ​ദ​ര്യം ചേ​ർ​ത്തു. അ​റ​ബി​യെ​യും അ​ജ​മി​യെ​യും, ദേ​ശി​യെ​യും പ​ര​ദേ​ശി​യെ​യും, ആ​ണി​നെ​യും പെ​ണ്ണി​നെ​യും, ത​ട​വു​കാ​ര​നെ​യും സ്വ​ത​ന്ത്ര​നെ​യും ഒ​രേ വി​താ​ന​ത്തി​ൽ ചേ​ർ​ത്തു നി​ർ​ത്തി. പി​റ​വി​യു​ടെ നാ​ളി​ൽ​ത്ത​ന്നെ അ​ടി​ത്ത​റ​യി​ള​കി​യ സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​പ​ത്യ​ങ്ങ​ൾ ആ ​ചു​വ​ടു​ക​ൾ​ക്ക​ടി​യി​ൽ നി​ല​വി​ളി​ച്ചു. പൗ​രോ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന്റെ​യും ആ​ഭി​ചാ​ര​ത്തി​ന്റെ​യും അ​ഗ്നി​കു​ണ്ഡ​ങ്ങ​ൾ ആ ​കാ​റ്റേ​റ്റ് കെ​ട്ട​മ​ർ​ന്നു. നീ​തി​ക്കു​വേ​ണ്ടി വി​ശ​ക്കു​ക​യും ദാ​ഹി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്ത​വ​ർ സം​തൃ​പ്ത​രാ​യി. പൊ​ടി​മ​ണ്ണി​ൽ ച​വി​ട്ടേ​റ്റ് കി​ട​ന്നി​രു​ന്ന അ​ടി​മ​യെ ന​ബി ദൈ​വ​ഭ​വ​ന​ത്തി​ന്റെ മ​ട്ടു​പ്പാ​വി​ലേ​ക്കു​യ​ർ​ത്തി. അ​ധി​കാ​ര​ങ്ങ​ളെ ത​ക​ർ​ത്തു. സിം​ഹാ​സ​ന​ങ്ങ​ളി​ലോ ഖ​ജ​നാ​വു​ക​ളി​ലോ അ​ല്ല, മ​റി​ച്ച് സ​ത്യ​ത്തി​ലും ക​രു​ണ​യി​ലു​മാ​ണ് അ​ല്ലാ​ഹു​വി​ന്റെ അ​ട​യാ​ള​ങ്ങ​ളു​ള്ള​തെ​ന്നും കു​ല​മ​ഹി​മ​യി​ലോ ഗോ​ത്ര​മേ​ന്മ​യി​ലോ അ​ല്ല, മ​റി​ച്ച് സൂ​ക്ഷ്മ​ത​യി​ലും നീ​തി​യി​ലു​മാ​ണ് മ​നു​ഷ്യ​ന്റെ അ​ന്ത​സ്സെ​ന്നും വി​ളം​ബ​രം ചെ​യ്തു.

ഗോ​റ​യു​ടെ ഈ ​തി​രി​ച്ച​റി​വാ​ണ് ടാ​ഗോ​റി​ന്റെ, The Story of A Muslim Woman (മു​സ​ൽ​മാ​നി​ർ ഗോ​ൽ​പോ) എ​ന്ന ക​ഥ​യാ​യും വി​ക​സി​ച്ച​ത്. ധാ​ർ​മി​ക​മാ​യ ശൗ​ര്യ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​തീ​ക​മാ​ണ് അ​തി​ലെ ഹ​ബീ​ർ ഖാ​ൻ. ജാ​തി​ഭ്ര​ഷ്ട​യാ​യി പു​റ​ന്ത​ള്ള​പ്പെ​ട്ട ക​മ​ല എ​ന്ന ബ്രാ​ഹ്മ​ണ പെ​ൺ​കു​ട്ടി, മെ​ഹ​ർ​ജാ​ൻ ആ​യി മാ​റു​ന്നു. സു​ച​രി​ത​യോ​ടു​ള്ള പ്ര​ണ​യ​മാ​ണ് ഗോ​റ​യെ ബ്രാ​ഹ്മ​ണ യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക​ത്വ​ത്തി​ൽ നി​ന്ന് ബ്ര​ഹ്മോ​യി​സ​ത്തി​ലേ​ക്കെ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ൽ ക​മ​ല​യെ പ്ര​വാ​ച​ക ദ​ർ​ശ​ന​ത്തി​ലേ​ക്ക​ടു​പ്പി​ച്ച​ത് ക​രീ​മു​മാ​യു​ള്ള പ്ര​ണ​യ​മാ​ണ്. എ​ന്നാ​ൽ, ക​ഥ​യു​ടെ അ​ന്ത്യ​ത്തി​ൽ മെ​ഹ​ർ​ജാ​ൻ എ​ന്ന ക​മ​ല​യെ നാം ​കാ​ണു​ന്ന​ത് അ​ശ്വാ​രൂ​ഢ​യാ​യി ആ​ക്ര​മി​ക​ളി​ൽ​നി​ന്ന് നി​സ്സ​ഹാ​യ​രെ ര​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന പോ​രാ​ളി​യാ​യി​ട്ടാ​ണ്.

നീ​തി​ക്കു​വേ​ണ്ടി​യു​ള്ള സ​മ​ര​വും സാ​ക്ഷ്യ​വു​മാ​ണ് പ്ര​വാ​ച​ക​ന്റെ ആ​ഹ്വാ​നം. നി​ഷ്ക്രി​യ​മാ​യ മ​ത​മ​ല്ല അ​വി​ട​ത്തെ അ​ധ്യാ​പ​നം.

Show Full Article
Girl in a jacket

Don't miss the exclusive news, Stay updated

Subscribe to our Newsletter

By subscribing you agree to our Terms & Conditions.

Thank You!

Your subscription means a lot to us

Still haven't registered? Click here to Register

TAGS:articlesSpecial Article
News Summary - Nabi, Gora, and the Indian Renaissance
Next Story